- Türkiye’nin Dönüşümü ve Amerikan Politikası
ABD’nin eski Türkiye Büyükelçisi ve Carneige Endowment for World Peace kuruluşunun eski başkanı Morton Abramowitz’in editörlüğünü de yaptığı çok yazarlı bir diğer kitap da ‘Türkiye’nin Dönüşümü ve Amerikan Politikası’ dır. Kitap The Century Fondation tarafından 2000 yılında, ABD’de yayınlanır. Bir yıl sonra, 2001’de Türkiye’de basılır. Kitabın hangi ihtiyaçtan doğduğunu ve neyi amaçladığını The Century Fondation Başkanı, bu kitabın Önsöz’ünde şöyle belirtir.
‘’Bu kitaptaki makaleler, Türk-Amerikan ilişkilerinin bütün yönlerini kapsamlı olarak incelemek amacıyla yazılmış olmamakla birlikte, konu ile ilgili genel fikirlerin belirtilmesi ve ana başlıkların bir araya getirilmesinin çok ötesine gitmektedir. Örneğin, klasik dış politika analizinin yanı sıra, her iki ülkenin dış politikalarını etkileyen sorunların iç politika boyutları da ele alınmıştır. Bu makalelerde insan hakları ve demokrasi gibi Amerikan karar vericilerinin bakış açısını etkileyen konular incelenmiş ve aynı zamanda iç politikada yapılması güç bir değişim gerektiren -daha fazla demokratikleşme ve ordunun Türk siyasal hayatındaki rolünün azaltılması dahil- bu tür iç sorunların Türkiye’nin Avrupa Birliğine (AB) katılma arzusunu ne yönde etkileyeceği tartışılmıştır. AB’ye katılma sürecinin Türk-Amerikan ilişkilerinde ortaya çıkaracağı muhtemel değişiklikler de belirtilmiştir.’’[1] (koyulaştırma Y.A.)
Kitap sekiz makaleden oluşur. Yazarlardan birisi de Cengiz Çandar’dır. Türkiye iç politikasının ekonomik boyutu, Kürt sorununun yanı sıra Türkiye’nin siyasi yapısı da ele alınır. Bunun dışındaki tüm konular dış politika ve bu çerçevede Türk-ABD ilişkileridir.
- Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası
Tel Aviv’de bulunan Global Research in International Alfairs Center ve bu merkez içindeki Turkish Studies lnstitute’un yöneticiliğini yapan ve aynı zamanda Middle East Review of International Affairs (MERİA) ile Turkish Studies isimli süreli yayınların editörlüğünü de yapan Barry Rubin’in Boğaziçi Üniversitesi’nden Kemal Kirişçi ile birlikte hazırladıkları kitabın adı ‘Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası’ dır. Kitap projesi 1999 yılında başlar ve 2001 yılında ABD’de basılır. 2002 yılında da Türkçeye çevrilerek yayınlanır.
‘’Bir zamanlar karmaşık ve aktif dış ilişkilerden uzak duruşuyla bilinen Türk diplomasisi, bölgesel anlaşmalar ve örgütlenmelerle şekillenen günümüz dünyasında büyük bir değişimden geçti. Bu değişimin nasıl gerçekleştiğini araştıran bu çalışma, ülkenin uluslararası alandaki yeni konumunu inceliyor. Bu kitapta makaleleri toplanan yazarlar Türkiye’nin Avrupa, Rusya, Orta Asya ye ABD’ye yönelik politikalarının yanı sıra Ortadoğu’da gittikçe artan rolünü değerlendiriyorlar. Ekonomi, enerji ve su politikası gibi önemli konuları da enine boyuna irdeliyorlar. Dış politikada karar alma sürecini etkileyen çıkar grupları ile kurumlar hakkındaki görüşlerinin yanı sıra ülkenin hızlı şehirleşme ve sanayileşme süreci içindeki ekonomisinin dış politika üzerine olan etkisini de inceliyorlar.’’[2]
Türkiye’den kitaba katkı koyan yazarlar; Boğaziçi Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi’nin Uluslararası İlişkiler Bölümü’ nde çalışan bazı öğretim üyeleridir. Bunların yanı sıra Kitapta Tel Aviv’deki Bar-Ilan Ünivesitesi ve Londra Üniversitesi’nin School of Oriental and Asian Studies’in bazı öğretim üyelerinin de yazıları yer almaktadır. Kitap, toplam 13 yazarın 15 makalesinden oluşur. Bu makalelerde, Türkiye dış politikasının AB, Balkanlar, Ortadoğu, İsrail, Rusya, Trans-Kafkasya ve Orta Asya kısımlarıyla ilgilidir. Ayrıca bunların arasında Türkiye’nin enerji politikaları da ele alınmaktadır.
Dış politika konuları, klasik dış politika analizinin ötesinde Türkiye’nin dış politikalarını etkiyen iç politikalar ve bunun gerisindeki dinamikler temelinde değerlendirilmektedir.
Kitap Yazarları Hakkında Kısa Bilgiler:
- Türkiye’nin Dönüşümü ve Amerikan Politikası
Morton Abramowıtz, (bakınız http://www.anafikir.gen.tr/rand-corporationun-turkiye-uzmani-bazi-strateji-ve-politika-yapicilari/
Heathw Lowry, 1994 – 97 döneminde Princeton Üniversitesi Yakındoğu Çalışmaları bölümünün başkanlığını yapmıştır ve aynı üniversitede Osmanlı ve Modern Türk Çalışmaları kürsüsünde Atatürk uzmanıdır. Osmanlı tarihi üzerine eğitim görmüş olan yazarın Türkiye’ye ilgisi uzun süre (13 yıl) bu ülkede oturmuş olmasından kaynaklanır. Osmanlı tarihi üzerine bir kaç kitap yazmıştır ve Osmanlı ve Türkiye tarihinin bütün dönemlerini kapsayan değişik konularda çok sayıda makalesi vardır
- James Wilkinson, Avrupa işlerinden sorumlu eski Dışişleri Bakan Yardımcılığı ve Kıbrıs özel koordinatörlüğü görevleri sırasında (1996-98) Türk-Yunan-Amerikan ilişkilerinde aktif bir rol almıştır. Yine ABD’nin BM Güvenlik Konseyi Temsilcisi Yardımcılığı görevi döneminde (1989-90) Kıbrıs ile ilgili sorunların BM’deki görüşmelerine katılmıştır. Bölge ile ilgili raporunu Haziran 1998’de yayınlayan The Camegie Commission on Preventing Deadly Conflict tarafından yazarın görüşüne müracaat edilmiştir (1996-98).
Ziya Öniş, Koç Üniversitesinde uluslararası politik ekonomi profesördür. Koç Üniversitesi Küreselleşme ve Demokratik Yönetişim Merkezi (GLODEM) başkanlığını da yapmıştır. Daha önce Boğaziçi Üniversitesinde ekonomi ve uluslararası ilişkiler profesörü olarak çalışmıştır. Öniş’in son dönem çalışma alanları küreselleşmenin politik ekonomisi, krizler ve kriz sonrası dönüşümler, Türkiye’nin Avrupalılaşması ve demokratikleşmesi ve Türk dış politikasında yeni yönelimlerdir.
Cengiz Çandar, 1948 yılında Ankara’da doğdu. İlkokuldan sonra ortaokulu Kayseri Talas Amerikan Koleji’nde, liseyi ise Tarsus Amerikan Koleji’nde tamamladı. 1970 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü bitirdi. Bir süre ODTÜ İdari İlimler Fakültesi’nde Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde asistan olarak görev aldı.
Gençlik yılları oldukça maceralı geçen Çandar’ın 68 yılında öğrenci derneği faaliyetlerinde bulunması 12 Mart Askeri Müdahalesinde ‘sakıncalı kişiler’ arasında geçmesine neden oldu.
Yurt dışına kaçarak Filistin direnişi içerisinde Şam, Beyrut, Cenevre, Paris ve Amsterdam’da yaşadı.
1974’de ülkeye geri dönen Çandar, çeşitli gazetelerde yazılar yazmaya başladı.
1980 yılının başlarında, Ortadoğu ülkelerinde yaşadı. Yılın ikinci yarısında ise Doğu Avrupa ve Sovyetler Birliği’nde bulundu.
1991’den sonra Turgut Özal’ın danışmanlığını yaptı. Özal’ın ölümünden sonra 1993-95 yılları arasında Balkanlar ve Bosna-Hersek konularına yöneldi. Bu yıllarda Yeni Demokrasi Hareketi’nin kurucu üyeliğini yaptı. 1995’te Abdi İpekçi Barış ve Dostluk Ödülü aldı.
İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde 1997-99 yılları arasında Ortadoğu tarihi ve Ortadoğu politikası dersleri verdi. Daha sonra Camegie Vakfı eski Başkanı Morton İsaac Abramowitz aracılığı ile Washington’daki Woodrow Wilson International Center’da kamu politikası uzmanı olarak çalıştı. Burada Abramowitz ile Türkiye ile ilgili kitabın bir bölümünü yazdı. The U.S. Institute of Peace –Amerikan Barış Enstitüsü (USIP) ‘nün kıdemli araştırmacısıdır.Kısacası Camegie Vakfı da dahil olmak üzere bir çok think-tank’larda çalıştı, konferanslar verdi.
Çoğu Orta Doğu politikası üzerine, Türkçe yazılmış birçok kitabı bulunan Çandar’ın, 28 Şubat dönemine ait’Andıç Belgesi’nde adı geçtiği iddiasıyla Sabah Gazetesi’ndeki işine son verilmişti.
Radikal Gazetesi’nde yazarlık yapan Çandar, Türk Haberler Ajansı, Cumhuriyet, Hürriyet, Güneş, Sabah ve Yeni Şafak gazetelerinde çalıştı.
- Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası
Kemal Kirişçi, Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde profesör olarak görev yapmaktadır. Kendisinin The PLO and World Politics başlıklı kitabı yanında başka yazarlarla ortak yazılmış Kürt Sorunu: Kökeni ve Gelişimi ile Orta Doğu’da Siyasi İşbirliği ve Ekonomik Bütünleşme: Türkiye’nin Bölgesel Orta ve Uzun Dönem Politika Analizi başlıklı eserleri bulunmaktadır. Ayrıca Kirişçi’nin Türk dış politikası ile Türkiye’ye yönelik sığınma ve göç hareketleri konusunda çeşitli uluslararası süreli yayınlarda makaleleri vardır.
Barry Rubin Tel Aviv’de bulunan Global Research in International Affairs Center ve bu merkez içindeki Turkish Studies lnstitute’un yöneticiliğini yapmaktadır. Aynı zamanda Middle East Review of International Affairs [MERİA) ve Turkish Studies isimli süreli yayınların editörüdür. Rubin’in kitapları arasında The Transformation of Palestinian Politics; From Revolution to State-Building; Revolution Until Victory: The Politics and History of the PLO; Cauldron of Turmoil: America in the Middle East; Islamic Fundamentalism in Egyptian Politics; Modem Dictators: Third World Coupmakers, Strongmen, and Populist Tyrants; The Arab States and the Palestine Conflict; Paved with Good Intentions: The American Experience and Iran; The Great Poıvers in the Middle East 1941-1947: The Road to Cold War ve İstanbul Intrigues bulunmaktadır. The Armed Forces in the Contemporary Middle East ve The Israel-Arab Reader editörlüğünü yaptığı yayınlar arasındadır.
Arnikam Nachmani Tel Aviv’de bulunan Bar-Ilan Üniversitesi’nde Öğretim üyesi olup aynı zamanda bu üniversitede bulunan Begin- Sadat Center tor Strategic Studies’in kıdemli araştırmacı olarak çalışmaktadır. Kendisi Israel, Turkey, and Greece: Uneasy Relations in the East Mediterranean ve They Have Oil, We Have Water: Let Them Drink Oil başlıklı kitapları bulunmaktadır.
Efraim Imbar Tel Aviv’de bulunan Bar-llan Üniversitesi’nde öğretim üyesi olup aynı zamanda bu üniversitede bulunan Begin- Sadat Center for Strategie Studies’in başkamdır. Çeşitli kitaplarından bazıları Outcast Countries in the World Community, War and Peace in Israeli Politics, Lahor Party Positions on National Security ve Rabin and Israel’s National Security sayılabilir.
Gareth Winrow, Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm’nde profesör olarak görev yapmaktadır. Eserleri arasında Turkey and Caspian Energy; Turkey in Post-Soviet Central Asia; Where East Meets West: Turkey and the Balkans; Turkey and the Caucasus: Domestic Interests and Security Concems; ve Dialogue with the Mediterranean: The Role of NATO’s Mediterranean Initiative başlıklı kitapları ile ortak yazarla kaleme alınmış Kürt Sorunu: Kökeni ve Gelişimi başlıklı kitabı da vardır.
Brent Sasley Kanada’nın McGill Universitesi’nde doktora öğrencisidir. Kendisinin MERIA’da yayınlanmış ‘Turkey’s Energy Politics in the Post-Cold War Era” makalesi bulunmaktadır.
Şule Kut, Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde profesör olarak görev yapmaktadır. Kendisinin özellikle Balkanlar üzerine çeşitli yayınları olup aynı zamanda da En Uzun Onyıl, Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar başlıklı ortak derleme bir eseri bulunmaktadır.
Gencer Özcan Yıldız Teknik Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde doçent olarak görev yapmaktadır. Özcan’ın derleme kitapları arasında Yeni Balkanlar, Eski Sorunlar; On Bir Aylık Saltanat: Siyaset, Ekonomi ve Dış Politikada Refahyol Dönemi ve En Uzun Onyıl, Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar bulunmaktadır.
İlhan Uzgel Ankara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde yardımcı doçent olarak görev yapmakta ve International Yearbook of Turkish Studies ve Turkish Review of Balkan Studies gibi süreli yayınlarda makaleleri bulunmaktadır. Türkiye’nin komşuları ile ilişkilerini inceleyen ve yakında basılacak bir başka yazarla derlediği bir kitabı bulunmakta ve yine 2001 sonunda çıkacak olan Türkiye’nin 1919’dan günümüze dış politikasını kapsayan bir ders kitabı projesinde yer almaktadır.
Mine Eder Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Doçent olarak görev yapmaktadır. Eder TESEV taralından yayınlanmış olan Orta Doğu’da Siyasi işbirliği ve Ekonomik Bütünleşme: Türkiye’nin Bölgesel Orta ve Uzun Dönem Politika Analizi başlıklı çalışmanın yazarlarından biri olup ayrıca Türkiye’nin ve yeni sanayileşmiş ülkelerin ekonomi politiği ile ilgili uluslararası süreli yayınlarda makaleleri bulunmaktadır.
Ali Çarkoğlu Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümünde doçent olarak görev yapmaktadır. Bilimsel makaleleri Turkish Stduies, New Perspectives on Turkey, Political Studies ve Europearı Journal of Political Research yayınlanmıştır. Kendisinin ayrıca başka yazarlarla kaleme alınmış ve TESEV tarafından yayınlanmış Orta Doğu’da Siyası işbirliği ve Ekonomik Bütünleşme: Türkiye’nin Bölgesel Orta ve Uzun Dönem Politika Analizi bir çalışması da bulunmaktadır.
Devam edecek… 8 Aralık 2014’de tanıtılacak kitaplar
RAND Corporation yayını, ‘Belirsizlikler Döneminde: Türk Dış Politikası’ ve
Obama’nın danışmanı Philip H. Gordon’un, Beyaz Saray’a sunduğu ‘‘rapor”, ‘Türkiye’yi Kazanmak: Türkiye Batı için neden vazgeçilmez’
[1] Türkiye’nin Dönüşümü ve Amerikan Politikası, Editör: Morton Abramowitz, Richard C. Leone, Sunuş, s vıı-vııı
[2] Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası, Derleyenler Barry Rubin-Kemal Kirişçi, Önsöz, s vıı
